#тэорыямовыПрацягваем разбірацца, з якіх чужых моваў мы запазычылі словы і актыўна імі карыстаемся….

Працягваем разбірацца, з якіх чужых моваў мы запазычылі словы і актыўна імі карыстаемся. Пачатак – тут.

7. Балтызмы

Найбольш старажытныя пазычкі. Гэта назвы асобаў па прафесіі (дойлід), назвы гаспадарчых будынкаў і іх частак (еўня, рэя), назвы сельскагаспадарчых і прыродных паняццяў (дзірван, жвір).

 8. Царкоўнаславянізмы (=стараславянізмы)

Невялікая група лексікі. Яе пашырэнню ў беларускай мове садзейнічала распаўсюджанне праваслаўя, у больш познія часы царкоўнаславянізмы траплялі ў мову пры пасярэдніцтве рускай. Асноўныя рысы: 1. няпоўнагалоссе (прах), 2. спалучэнне шч (плашч).

 9. Галіцызмы

Траплялі ў беларускую мову праз пасярэдніцтва рускай. Асноўныя фанетычныя рысы: 1. канцавыя спалучэнні -анс, ёр, аж/яж (сеанс,  суфлёр, багаж); 2. спалучэнні бю, вю, пю, фю (бюро, капюшон); 3. спалучэнні уа, уэ (буржуа, дуэль); 4. спалучэнні лье, нье, цье, сье (барэльеф); 5. канцавыя націскныя галосныя (кашнэ).

10. Англіцызмы

Траплялі ў беларускую мову ў новы перыяд пры пасярэдніцтве рускай мовы ці наўпрост. Асноўныя рысы: 1. пачатковае спалучэнне дж (джаз); 2. канцавыя спалучэнні –ёр/-ер, -эр/-ар: (баксёр, катэр); 3. канцавыя спалучэнні -інг/-ынг (брыфінг); 4. канцавая частка складанага слова -мен (спартсмен).

 11. Русізмы

Пачалі актыўна трапляць у беларускую мову ў 20-ыя гг 20 стагоддзя. Найбольшы наплыў русізмаў адбыўся ў 30-ыя гг. Гэты перыяд лічыцца перыядам русіфікацыі беларускай мовы (у гэты час існавала ідэя аб зліцці ўсіх культур і моваў СССР у адну агульную культуру і мову – савецкую, на практыцы ж гэта азначала насаджэнне рускай мовы і выцясненне нацыянальных). Таму адзіна важным стала не адлюстраванне нацыянальнай спецыфікі беларускай мовы, а яе набліжэнне да рускай (апагеем русіфікацыі стаў «Руска-беларускі слоўнік» Аляксандра Александровіча, 1937).

Русізмы сустракаюцца ва ўсіх галінах лексікі. Гэта:

1. словы, узятыя без зменаў марфалагічнай будовы. Адрозненне можа назірацца толькі ў вымаўленні ці напісанні (подзвіг, вопыт);

2. словы, узятыя з рускай мовы, пры засваенні якіх змянялася марфалагічная будова — да рускіх каранёў дадаваліся беларускія суфіксы і прыстаўкі (адсутнасць, выключны);

3. словы, пабудаваныя з беларускага лексічнага матэрыялу на ўзор адпаведных рускіх словаў (калькі) (ажыццяўленне (осуществление), мовазнаўца (языковед).