By Belkorpus Апошнім часам рэдка так бывала, каб каляндарная зіма супала з тым, што мы бачым за вакном. Але сёлета нам пашчасціла, і 1 снежня – сапраўдны зімовы дзень.
Таму і лексіка сёння тэматычная – зімовая.
Снежань, студзень, люты
Замаразкі, прымаразкі. Адзімкі – веснавыя замаразкі.
Тэмпература вышэйшая/вышэй за нуль, ніжэйшая/ніжэй за нуль
Холад, дужа халодна/холадна, мароз, дрэннае, неспрыяльнае надвор’е, на дварэ некамфортна
Кароткачасовае пахаладанне
Штармавое папярэджанне
Поўнач (рус. север), поўдзень (рус. юг)
Паўночна-ўсходні вецер
Паўночнае ззянне
Неба хмурыцца, робіцца пахмурным (рус. пасмурнеет)
Хмарыстае неба, на небе хмары
Снег, сняжынкі, снежнае покрыва
Іней (родны склон: інею), у Янкі Купалы сустракаецца варыянт “інь”
Лядзяш (рус. сосулька), ледзяшы
Гурбы, сумёты (рус. сугробы)
Завея, завіруха, замятуха, мяцеліца
Лёд (множны лік: ільды, родны склон – ільдоў), тонкі слой лёду, ледавік (рус. ледник)
Слізка (рус. скользко), слізгота/каўзота (рус. скользота), слізгацець, слізгацца (што рабіць) па лёдзе
Паслізнуцца і паваліцца, грымнуцца, ляснуцца, упасці
Траўмаваць руку, звярнуцца ў траўмапункт
Шарон, шарпак (рус. наст) – ледзяная корка на снезе. Родны склон: шарану́
Слота, вільгаць, лужыны, машыны праляталі па лужынах і пырскалі вадой на мінакоў
Пранізлівы вецер
Пяшчотнае зімовае сонейка
Адліга (рус. оттепель), раставанне снегу, снег паступова растае, па вуліцах пабеглі ручаі
Новы год, Каляды
Елка, яліна, ялінка – дрэва ў лесе
Ялінка, ёлка – калядная, упрыгожаная
Абагравальнік
Хутацца, захінацца ў плед (коўдру)
Грэцца перад камінам/камінкам, чакаючы Дзеда Мароза (Святога Мікалая) з коміна, які пад’едзе на паўночных аленях з Белавежскай пушчы
Піць гарачы шакалад, малако з мёдам
Паліць печ (паліць у печы), зводзіць шмат дроваў
Распілаваць бервяно, насекчы дроваў на калодзе, сякераю ці калуном
Птушкі на зіму адлятаюць у вырай
Зімовая вопратка і адзенне
Футра, куртка, паліто
Світар (размоўнае — швэдар)
Рукавіцы, пальчаткі
Тэрмабялізна
Панчохі з начосам
Шарсцяныя шкарпэткі
Боты
Валёнкі
Галёш (галош), галёшы (галошы)
Цёплая шапка
Шалік
Зімовыя віды спорту
Лыжны спорт, біятлон, фрыстайл, хакей і г.д.
Зімовыя забавы
Лыжы. Навастрыць лыжы
Катацца на снаўбордзе
Гарналыжны комплекс “Сілічы”
Зімовая рыбалка. Вудзіць рыбу. Рыба бярэцца/клюе/торкае
Гуляцца ў сне́жкі
Катацца на санках, перакуліцца ў снег, уляцець у сумёт
Катацца на каньках (коўзацца), коўзанка (каток), фігурнае коўзанне
Снягурачкі – канькі з моцна закругленымі насамі
“Зімовыя” хваробы
Прастуда (застуда), прастудзіцца (застудзіцца)
Грып
Ангіна (гарлянка)
Пераахаладзіцца, пераахаладжанне
Абмарозіць, абмарожанне
Кашаль, насмарк
Чы́хаць, на яго напаў чых