Нелегальны настаўніцкі з’езд, за які Якуб Колас адсядзеў тры гады (прычым не за сябе, але ён усё роў…

Нелегальны настаўніцкі з’езд, за які Якуб Колас адсядзеў тры гады (прычым не за сябе, але ён усё роўна нікога не здаў уладам)

9 ліпеня 1906 года каля вёскі Мікалаеўшчына сабраліся каля трыццаці настаўнікаў з розных мясцінаў Беларусі. З’езд быў нелегальны, таму адбываўся таемна. Сярод тых, хто прыехаў, былі Канстанцін Міцкевіч (Якуб Колас), Алесь Сянкевіч, Іван Фёдараў (Янка Маўр), Нічыпар Янкоўскі і іншыя.

Настаўнікі абмяркоўвалі неабходнасць навучання дзяцей на беларускай мове, увядзенне бясплатнага навучання ў пачатковых школах, бяспраўнае становішча народнага настаўніка ва ўмовах царскага рэжыму і далучэнне да агульнарасійскага рэвалюцыйнага руху. Па выніках сустрэчы ўдзельнікі прынялі адозву да ўсіх настаўнікаў, распрацавалі статут і пастанову саюза, дзе адкрыта сказалі: з імперскай уладай трэба змагацца.

Увечары, калі сустрэча перамясцілася ў школьны будынак, з’явілася паліцыя. Паліцыянты зрабілі вобшук і забралі ўсе дакументы, у тым ліку пратакол з’езда. Але на месцы нікога не арыштавалі, бо баяліся сялянаў, якія добра ставіліся да настаўнікаў і ўжо сабраліся пад школай, каб заступіцца за іх.

Якуб Колас пасля пісаў:

«Пратакол ляжаў на стале. Нікому і ў галаву не прыйшло цяпер, што нас можа напаткаць бяда. А гэтая бяда ў вобразе паліцыі ўжо совалася пад вокнамі школы. У гадзін 12 ночы раптам уляцеў ураднік у кватэру настаўніка і з крыкам “ні з месца”, як каршун, наляцеў на наш пратакол. Следам уварваліся сюды паліцэйскія стражнікі на чале з прыставам. Закамандавалі падняць рукі ўгору і пайшлі трасці нашы кішэні і шукаць па ўсіх кутках крамолы…»

Пасля з’езда ўлады абвінавацілі ўдзельнікаў у палітычнай нядобранадзейнасці. Усіх настаўнікаў звольнілі і паставілі пад нагляд паліцыі. Якубу Коласу і Алесю Сянкевічу прысудзілі тры гады турмы, хоць Сянкевічу ўдалося ўцячы ў ЗША. Якуб Колас адсядзеў свае тры гады ў Пішчалаўскім замку (тая самая «Валадарка») – у турме ён працягваў пісаць і пачаў паэмы «Новая зямля» і «Сымон-музыка».

З’езд у Мікалаеўшчыне стаў адной з першых спробаў беларускіх настаўнікаў арганізавацца і дзейнічаць разам. Ён паказаў, што нацыянальная і сацыяльная свядомасць у грамадстве расце, а запыт на незалежную Беларусь, якая можа дзейнічаць без аглядкі на іншыя краіны, высокі.

Наш Patreon
Наш Buymeacoffee