By Belkorpus Іх імёны часам мільгаюць у допісах “Вясны”. У Беларусі +10 новых палітвязняў. У спісе экстрэмістаў +30 прозвішчаў. Людзі часцяком прагортваюць такія допісы – хіба толькі там трапілася знаёмае імя.
Пачатак іх гісторыі можна пачуць у сціплай навіне: хапун на прадпрыемстве, ці на раёне, ці ў горадзе, невядома, колькі дакладна чалавек было затрымана. Іх узгадваюць і былыя вязні. “А потым некалькіх дзяўчат адправілі ў Навінкі”. “З намі ў камеры быў хлопец, які нават падняцца не мог”. Усе без імёнаў. Імёны ведаюць толькі родныя.
Яны не былі кандыдатамі ў презідэнты, ці вядомымі спартоўцамі, ці блогерамі. За іх не ўступіцца міжнародная супольнасць адвакатаў ці журналістаў. За іх свабоду не будуць весці перамовы Швейцарыя ці Польшча. Яны не рвалі пашпарт на мяжы і не ўдзельнічалі ў гучных акцыях. Але яны рабілі дастаткова, каб рэжым захлынуўся нянавісцю да іх і захацеў зламаць іх і знішчыць. Героі, але невядомыя.
Іх гісторыі не апублічваюць родныя ці адвакаты. Ды і немагчыма расказаць таму, хто не бачыў на ўласныя вочы, як прыходзяць дадому, ці на працу, ці падыходзяць на вуліцы. Як пачвары ў чорным ірвуць і крышаць мэблю, посуд, фатаграфіі і ўсе маленькія рэчы, якімі гадамі абрастае чалавек.
Як знайсці словы для пекла на Акресціна, калі два дзясяткі незнаёмых людзей, прыціснутыя адзін да аднаго, павінны выжываць сярод болю, бруду і крыві? Як распавесці пра катаванні чалавеку, што бачыў гэтае слова толькі ў антыўтопіях і гістарычных нарысах? Хто зразумее, як цяжка захоўваць там мужнасць? Як бывае страшна за дзяцей, бацькоў і каханых? І як страшна не вытрымаць і скарыцца, і здрадзіць сабе ды іншым, бо прыклады побач, перад вачыма? А дурная маленькая надзея, нягледзячы ні на што, усё ж жыве: на другім ці пятым ці цяжка-ўзгадаць-якім адміністрацыйным тэрміне ўсё скончыцца. Як расказаць пра дзень, калі яна згасае? Як апісаць твары “суддзі”, “пракурора” і “сведкаў” у “судзе”, і ўсё, што чакае далей?
Але не толькі іх гісторыі мы не пачулі. Бо на волі ёсць людзі, якія чакаюць. Дзеці чакаюць бацькоў, а бацькі – дзяцей. Сябры чакаюць сяброў, а каханыя – каханых. Усе яны аднойчы перасталі дыхаць. Сэрца спынілася і застыла паміж цёплым мінулым і невядомай будучыняй. Сумесныя ўспаміны ў адно імгненне зрабіліся даражэй за золата, але ж кожны ўспамін пячэ як агонь. І раптам стала зразумела, што галоўныя словы яшчэ не сказаныя.
Словы застаюцца за зачыненымі дзвярыма “судоў”. Іх выкрэслівае цэнзар таннай шарыкавай ручкай, яны гараць разам з канвертамі на сметніцах сіза і калоній. Але словы не паміраюць, словы чакаюць таксама.
Кожны дзень яны мараць пра свабоду і сустрэчу, і кожны дзень баяцца. Баяцца, што чакаць прыйдзецца бясконца. Баяцца, што не пазнаюць адзін аднаго, бо родны чалавек змяніўся за гэты час, і самі яны змяніліся незваротна. Шчасце было агульным, а пекла ў кожнага сваё.
Мы ўсе змяняемся, так. Але ні турма, ні катаванні, ні адзінота не заб’юць у людзях людзей. Ніякія краты не задушаць пачуцці любові, сяброўства, кахання. І ўсё яшчэ будзе: смех і абдымкі, і добрыя кнігі і музыка, і агульныя жарты, падарожжы і вечары каля вогнішча. Людзі, падзеленыя турэмнымі мурамі, зноў будуць разам. Яны заслугоўваюць самага вялікага шчасця. Мы, беларусы, заслугоўваем шчасця. Нам ёсць дзеля чаго жыць, і ёсць за што змагацца. Прыйдзе дзень свабоды. Прыйдзе дзень для галоўных слоў, ад якіх закіпіць паветра. “Мы любім цябе, сын”. “Я ганаруся табою, мама”. “Кахаю цябе”. “Я дзякую лёсу за наша сяброўства”. “Ты нарэшце дома, мой герой”.
Свабоду ўсім палітвязням!
Жыве Беларусь!