Сёння ва ўсім свеце адзначаецца Міжнародны дзень роднай мовы.
12 выказванняў Народнага паэта Беларусі Рыгора Барадуліна пра беларускую мову (падборку зрабіў літаратуразнаўца Сяргей Шапран)
* * *
Яшчэ ў Бібліі сказана: «Напачатку было слова». Я сябе адчуваў і адчуваю чаляднікам у беларускай паэзіі. Без мовы я — нішто. Без мовы я і ў краму не магу пайсці, не гаворачы ўжо — пісаць. Мова — гэта і паветра, і бярвенне ці цэгла, з якой будуецца хата ці палац паэзіі. Няма мовы — няма паэта. Я ўсё жыццё абапіраўся на беларускую мову, на яе вушацкі варыянт, таму што ён для мяне самы блізкі, ён нейкі некрануты, першародны па чысціні сваёй. Мова — гэта мая апора.
* * *
Калі сказаць чэсна, дык я — чорнарабочы беларускай мовы, беларускага духу. Я ўсё раблю дзеля таго, каб надалей працягнуць існаванне беларускай мовы, каб беларусы ўспомнілі сваю мову, каб адчулі яе. Яна ж зусім знівеліравана, асабліва ў слоўніках Крапівы, дзе яна поўнасцю русіфікавана. Дык вось хачу, каб беларусы ўспомнілі свае карані, сваю мову…
* * *
Усё-ткі я ўсё жыццё жыў і жыву словам, а не са слова. Беларускае слова для мяне — абсалютна ўсё: я ім дыхаю, я ім бачу, я ім гавару, я ім жыву, я ім хаджу. Я не ўяўляю сябе без беларускага слова. Адабраць яго ад мяне — я буду нямы, глухі і нерухомы. Я буду мёртвы.
* * *
Нацыянальная ідэя — гэта свабоднае развіццё беларускай нацыі на падставе сваіх нацыянальных асаблівасцяў, беларускага менталітэту і, безумоўна, беларускай мовы, таму што без мовы не можа быць нацыі.
* * *
У нас, безумоўна, самае галоўнае пытанне — захаванне беларускасці, што значыць — захаванне беларускага духу, беларускай мовы.
* * *
Адметная асаблівасць беларускай літаратуры заключаецца ў тым, што літаратура асацыіруецца ў нас з мовай: калі літаратура падтрымлівае мову, дык і мова падтрымлівае літаратуру. Зрэшты, гэта падтрымка двух жабракоў.
* * *
Мне не дае спакою вынішчэнне ўсяго беларускага, якое адбываецца проста на маіх вачах… Я не магу гэта перажыць, не магу… Невыпадкова я калісьці напісаў: «Хаця б памерці давялося У беларускай Беларусі…» Я ўсё-ткі гаспадар гэтай зямлі, я сын гэтай зямлі, але адчуваю сябе тут абарыгенам… Мне вельмі даспадобы гэты геніяльны ясенінскі радок: «В своей стране я словно иностранец», — памятаеце? Я пераклаў яго: «Я ў родным краі, як іншакраінец…»
* * *
Нельга так пра сябе гаварыць, але я занадта беларус. Нават занадта. Па сваім светаўспрыманні я сябе не беларусам не ўяўляю. Іначай я быў бы загінулым чалавекам. Я не ўяўляю сябе за межамі Беларусі і за межамі беларускай мовы, культуры. Інакш мяне проста не было б. І калі ёсць ува мне што добрае, дык гэта ў тым ліку дзякуючы беларускасці.
* * *
Бог усё-ткі любіць Беларусь, таму што ў самыя крытычныя моманты, калі здавалася, што ўсё знікае, Ён пасылае такіх вось асобаў. Калі б не было такіх постацяў, як Купала, Багдановіч, Караткевіч і як Быкаў, безумоўна, ужо не было б ні беларускай мовы, ні самой нацыі.
* * *
Бог выпрабоўвае нас на выжыванне, на выжыванне нашай мовы, і Бог усё-ткі нас любіць, таму што не дае канчаткова знішчыць нас. І ўсе спадзяванні, што Бог гляне на нас больш ласкавым вокам.
* * *
Безумоўна, калі вернецца павага да мовы, дык вернецца і мова, як гаспадыня за стол духоўнасці.
* * *
Нябыт абыякава ўсё праглыне.
Я цешыцца
Марнай надзеяй гатовы,
Што нехта захоча
Сказаць пра мяне:
Ён быў на паслугах
У матчынай мовы.
