25 жніўня 2025 г. успамінаем 34-я ўгодкі з дня смерці Вацлава Пануцэвіча (1910/1911–1991), выбітнаг…
Вацлаў Пануцэвіч нарадзіўся ў 1910 або 1911 г. у вёсцы Малая Альшанка каля Гродна, паводле іншых звестак — у Гожы або іншай вёсцы Віленшчыны. Яго жыццё было напоўненае барацьбой за беларускую ідэнтычнасць і незалежнасць. Пануцэвіч быў актыўным удзельнікам беларускага нацыянальнага руху, асабліва ў міжваенны перыяд. Ён быў сябрам Беларускай хрысціянскай дэмакратыі (БХД) з 1935 г. і ўдзельнічаў у выданні часопісаў, якія прапагандавалі беларускую культуру і палітычную самастойнасць. Сярод іх — «Студэнцкая трыбуна» і «Беларускі фронт», дзе ён займаў пасаду рэдактара. За свой артыкул «Залежнасць ці незалежнасць», апублікаваны ў «Беларускім фронце» 30 жніўня 1938 г., Пануцэвіч быў асуджаны польскімі ўладамі на год турмы ўмоўна, што сведчыць пра яго смеласць і прынцыповасць у адстойванні беларускіх інтарэсаў.
Падчас Другой сусветнай вайны Пануцэвіч быў мабілізаваны ў польскую армію, але пасля заняцця Гродна савецкімі войскамі ў верасні 1939 г. трапіў у палон, адкуль пазней быў вызвалены. Пасля вайны ён эміграваў у ЗША, дзе працягнуў сваю дзейнасць у беларускай дыяспары. У Чыкага ён стаў адным з найбольш актыўных парафіянаў беларускай грэка-каталіцкай царквы і з 1956 г. рэдагаваў гістарычна-рэлігійны часопіс «Беларуская царква», які выходзіў да 1965 г. У гэтым выданні Пануцэвіч апублікаваў шэраг значных артыкулаў, прысвечаных беларускай гісторыі, рэлігіі і мове, уключаючы «Аб нашым нацыянальным імені» і «Некаторыя заўвагі да мовы Пранцыся Скарыны».
Дзейнасць Вацлава Пануцэвіча мела вялікае значэнне для захавання беларускай ідэнтычнасці. Яго працы ў «Беларускім фронце» і «Беларускай царкве» спрыялі пашырэнню ведаў пра беларускую гісторыю і культуру, а таксама ўмацоўвалі духоўную і нацыянальную свядомасць беларусаў. Пануцэвіч быў не толькі палітычным дзеячам, але і гісторыкам, які імкнуўся асэнсаваць складаныя перыяды беларускай гісторыі, такія як царкоўная барацьба і ўплыў замежных сіл на беларускія землі.
Яго артыкулы адлюстроўвалі глыбокую прыхільнасць да беларускай справы. Пануцэвіч быў адным з тых, хто не баяўся выказваць свае перакананні, нават калі гэта прыводзіла да пераследу. Яго ўклад у беларускую публіцыстыку і гістарыяграфію застаецца актуальным і сёння, калі мы працягваем даследаваць і ўшанаваць нашую спадчыну.