Лёс Аляхновіча, або РБ як сучасны працяг БССР (СССР)
Абінавачвані таго часу вельмі падобныя да сённяшніх па сфабрыкаваных палітычных справах. Калі ў «шпіянажы на карысць Польшчы» нічога не змянілася, то ў артыкуле «ўдзел у арганізацыі ці садзейнічанне арганізацыі, якая дзейнічае ў напрамку дапамогі міжнароднай буржуазіі» міжнародная буржуазія саступіла месца «экстрэмістам» і «тэрарыстам».
Саветы пачалі дыскрэдытацыю Аляхновіча праз «грамадоўцаў», якія наіўна верылі ўсяму, што прыходзіла з Менску. ГПУ распаўсюджвала весткі пра тое, што ён быццам польскі шпіён, а польскія газеты — што савецкі. «Менск загадаў — Вiльня паслухмяна паслухала…»
У камеру закінулі таксама ксяндза, які быў у адным з ім лагеры. Ад яго Аляхновіч даведаўся, што разам з яшчэ двума ксяндзамі іх перавезлі з Салаўкоў аж на аэраплане! Ніхто з іх не разумеў у чым справа, але прыйшлі да высновы, што іх хочуць абмяняць. Здагадкі і дапушчэнні вельмі вымотвалі псіхічна. Ксяндзоў сапраўды вызвалілі — іх абмяняла Літва. Як тут не прыгадаць тых беларускіх ксяндзоў, якія цяпер таксама сядзяць у беларускіх засценках ні за што, спадзеючыся толькі на тое, што іх дапамогуць вызваліць калі не Святы Прастол, то Польшча, бо каталіцкі касцёл прыраўняны рэжымам Лукашэнкі да польскага, а значыць варожага.
На заўтра яго пасадзілі на цягнік да Менска, там да — Коласава і мяжы. «Углядаюся ў надпіс: «Коммунизм сметет все границы», які бачыў гэтак даўно — у лістападзе 1926 г., калі ехаў у Савецкае гаспадарства з вераю ў магчымасць беларускае культурнае працы там — у БССР. Тады гэтак сама была восень, але я ехаў з надзеяй на вясну ў сэрцы. Сёння варочаюся, бадзяка, у вастрожным бушлаце, працверазіўшыся на Салаўках, шчаслівы, што праз момант нага мая пераступіць мяжу краіны «будаўніцтва сацыялізму» — у адваротным кірунку. І сёння восень, але ў маёй душы цяпер светла, сонечна, радасна…»
Кашмар для Аляхновіча мінуў не на доўга, у верасні 1939 года Чырвоная Армія заняла Вільню, і драматург быў вымушаны хавацца ад савецкіх катаванняў, лагераў ці расстрэлу на кватэрах знаёмых.
https://nashaniva.com/377742
«У капцюрох ГПУ». Стагоддзе небяспечнай наіўнасці і дарэмных мараў беларускай эміграцыі
У 1920‑я бальшавікам удалося адурманіць частку беларускіх дзеячаў за мяжой і завабіць у «беларускі П’емонт», які аказаўся смяротнай пасткай